EUAM na Ukrainie
Misja Doradcza Unii Europejskiej na Ukrainie (European Union Advisory Mission Ukraine) jest misją cywilną powołaną Decyzją Rady Unii Europejskiej z dnia 22 lipca 2014 r. (nr 2014/486/CSFP) w ramach mechanizmu Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej. Przedstawiciele Unii Europejskiej zostali zaproszeni na Ukrainę po wydarzeniach „Euromajdanu”, które miały miejsce w latach 2013-2014. Mandat misji przewiduje wsparcie reform cywilnego sektora bezpieczeństwa publicznego.
Przyjmuje się, że sektor bezpieczeństwa składa się z dwóch komponentów – wojskowego (wojsko, a także Gwardia Narodowa) oraz cywilnego. Cywilny sektor bezpieczeństwa to przede wszystkim służby odpowiedzialne za porządek prawny i organy ścigania. Wśród wszystkich agencji cywilnego sektora bezpieczeństwa misja współpracuje przede wszystkim z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych, Ministerstwem Sprawiedliwości, Policją Narodową, Narodowym Biurem Antykorupcyjnym, Służbą Bezpieczeństwa, Strażą Graniczną, Służbą Celną, Biurem Prokuratora Generalnego czy Wymiarem Sprawiedliwości. Ze wspomnianymi agencjami misja współpracuje na porządku dziennym udzielając wsparcia i doradzając na poziomie strategicznym, kierując się hasłem „Advising for trust”, czyli doradzanie dla zaufania. EUAM współpracuje również z przedstawicielami parlamentu, organizacji pozarządowych i społecznych, a także pozostałymi organizacjami międzynarodowymi takimi jak Organizacja Bezpieczeństwa Wewnętrznego Europy, Organizacja Narodów Zjednoczonych czy przedstawicielstwa dyplomatyczne.
Głównym celem działania misji jest wsparcie ukraińskiego rządu, a także wspomnianych wyżej agencji, w zreformowaniu cywilnego sektora bezpieczeństwa w taki sposób, aby znów budził on zaufanie społeczeństwa – stąd motto „advising for trust”, a także aby funkcjonował zgodnie z najlepszymi europejskimi standardami. Misja wspiera stronę ukraińską przede wszystkim wiedzą ekspercką i doświadczeniem, przeprowadza szkolenia, ale także udziela wsparcie w postaci sprzętu i przekazywania rozwiązań technicznych wspomagających pracę służb.
Działania misji EUAM na Ukrainie opierają się na trzech głównych podstawach:
- strategiczne doradztwo przy reformach cywilnego sektora bezpieczeństwa – czyli wspomaganie rozwijania strategii rozwoju służb będących w zainteresowaniu misji,
- wsparcie implementacji reform – czyli doradztwo na poziomie operacyjnym, a także prowadzenie szkoleń i realizowanie projektów,
- współpraca i koordynacja – zapewnienie, że podejmowane działania i reformy są skoordynowane pomiędzy stroną ukraińską a misją EUAM, a także pomiędzy misją a innymi międzynarodowymi organizacjami, by uniknąć dublowania.
Ponadto misja w swoich działaniach kieruje się pięcioma priorytetami:
- rozdzielenie obszarów odpowiedzialności – działania zmierzają do rozdziału funkcji i zadań pomiędzy służby w celu uniknięcia dublowania kompetencji,
- community policing – partnerstwo pomiędzy organami ochrony porządku publicznego a społeczeństwem,
- porządek publiczny – zapewnienie, że działania władz zagwarantują prawo do wolności zgromadzeń, a działania służb będą zgodne z europejskimi standardami i poszanowaniem praw człowieka,
- służba śledcza – wzmocnienie i profesjonalizacja służb śledczych w skutecznym ściganiu sprawców przestępstw kryminalnych, w tym przede wszystkim związanych z przestępstwami korupcyjnymi i przestępczością zorganizowaną,
- zarządzanie zasobami ludzkimi – praca przy tworzeniu mechanizmów zapewniających właściwe wykorzystanie kadr w celu uzyskania dobrze funkcjonujących służb publicznych.
Aktualnie w skład misji wchodzi około 250 osób, z czego ponad połowa to personel międzynarodowy. Wśród personelu misji są przedstawiciele nie tylko większości krajów Unii Europejskiej, lecz także reprezentanci państw trzecich takich jak Norwegia, Szwajcaria, a poprzednio również Kanada, Gruzja i Turcja.
Polski kontyngent policyjny wydzielony do udziału w Misji Doradczej EUAM na Ukrainie został powołany Uchwałą Rady Ministrów z maja 2015 r., a w jego skład może wchodzić maksymalnie 10 policjantów lub pracowników Policji.
W związku z tym, że misja angażuje się w znaczną ilość różnych działań i zaczyna odgrywać coraz większe znaczenie na polu reformowania cywilnego sektora bezpieczeństwa, następuje systematyczne rozrastanie się struktur misji. Niniejsze zmiany związane są również z modyfikacjami mandatu, które nastąpiły w ostatnim czasie. W przeciwieństwie do początkowego stadium misji, gdy możliwe było tylko doradztwo na poziomie strategicznym, aktualnie misja prowadzi również szkolenia, a także realizuje tzw. „małe projekty”. Niniejsze projekty umożliwiają finansowanie szkoleń czy udziału w seminariach, realizację zakupu wyposażenia, organizację wizyt studyjnych, bądź też prowadzenie innych aktywności, które mieszczą się w ramach mandatu. Możliwość prowadzenia takich działań zwiększyła atrakcyjność współpracy z misją dla ukraińskich partnerów.
W drugiej połowie 2016 r. zostały utworzone dwa biura terenowe, tzw. „regional presence” we Lwowie i Charkowie, a z początkiem lutego 2018 r. powołano kolejne biuro z siedzibą w Odessie. Kilkunastoosobowe zespoły realizują priorytety misji głównie w obwodach Ukrainy, gdzie mają swoją siedzibę. Biura terenowe, poza zwiększeniem widoczności działań misji, czy współpracy na poziomie operacyjnym z partnerami, dostarczają także informacje na temat skuteczności wdrażanych w kraju zmian. Dla objęcia działaniami także obwodów pozostających dotychczas poza zasięgiem misji powołano z początkiem 2018 r. tzw. Zespół Mobilny (Mobile Team).
Polscy policjanci delegowani są również w rejon misji EUAM w charakterze „ekspertów wizytujących” (Visiting Experts), są to głównie doświadczeni instruktorzy strzelań, technik i taktyki interwencji, itp. Podczas tych krótkotrwałych, kilkumiesięcznych delegacji prowadzą oni intensywne szkolenia dla nowopowstałej ukraińskiej Policji, która cierpi na brak kadry instruktorskiej.
Po agresji zbrojnej Federacji Rosyjskiej na Ukrainę w dniu 24 lutego 2022 roku, misja EUAM została zmuszona do relokacji personelu międzynarodowego z Biur Terenowych w Charkowie i Mariupolu do Biur Terenowych w Odessie i Lwowie, a także do Kwatery Głównej Misji w Kijowie.